Fot 4. Billy Wilder, fot. [repr. Za „Rzeczpospolita, nr 229, 2002 r.] [1]
Przy okazji zbierania materiałów do artykułu o moim ojcu Czesławie Pajerskim – społeczniku i twórcy Muzeum Regionalnego w Nowym Targu natrafiłam na interesującą informację[2]. Dociekając na temat miejsca zamieszkania moich przodków (dziadków ojca ze strony matki - Anny z domu Zych) w Nowym Targu w Rynku, dowiedziałam się, że moi przodkowie Stankowie i Czempińscy byli właścicielami nieruchomości nr 25 od 1811 roku, następnie był nim zięć Czempińskich Józef Zych i w dalszej kolejności jego syn Walenty – mój pradziadek.
Fot.1 Rynek, pierzeja zachodnia, Neumarkt in Galizien, 1904 r. J. Rys, 1904 r. Zbiory Macieja Żelaznego.
Fot. 2 Widok Ratusza i Hotelu Centralnego, Nowy Targ, 1931, Zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego
Żyli oni wówczas z rolnictwa i trochę z handlu (wtedy jarmarki były na rynku- Fot. 1- zdjęcie p. Żelaznego)
i z wynajmu lokali mieszkalnych w domu. Tam też urodziła się moja babcia Anna.
W roku 1907 w związku z sytuacją rodzinno-finansową rodzice mojej babci: Walenty i Katarzyna zmuszeni byli przenieść się poza miasto i zamieszkać blisko swoich krewnych.
Nowymi właścicielami domu zostały dwie żydowskie rodziny: Baldingerowie i Steinerowie, a po kilku latach tylko Baldingerowie. Budynek został powiększony o piętro, powstał sklep i restauracja na parterze i wspaniały
15-pokojowy hotel Centralny na piętrze.
Najstarsza córka Baldingerów Eugenia (Gitla) wyszła za mąż za Żyda z Krakowa Maxa Wildera w 1903 roku i zamieszkała wraz z mężem w Suchej Beskidzkiej, gdzie Wilderowie prowadzili gospodę przy dworcu kolejowym.
Fot. 3 Dworzec kolejowy w Suchej Beskidzkiej od strony torowiska, 1915 rok. Nakładem Ignacego Porzyckiego
w Suchej. Fotografia archiwalna ze zbiorów Muzeum Miejskiego Suchej Beskidzkiej
Ten temat jest mi znany, gdyż lata szkolne spędziłam w Suchej Beskidzkiej. Mieszkańcy Suchej zawsze byli dumni z faktu, że właśnie w ich miasteczku urodził się słynny reżyser amerykański Billy Wilder (1906-2002) i uczcili jego pamięć nazywając niedawno powstałe Centrum Kultury i Filmu właśnie jego imieniem.
Wracając jednak do wątku artykułu to w roku 1911 Wilderowie przenieśli się do Nowego Targu wraz z synem Samuelem (Billym) i zamieszkali w rodzinnej kamienicy. Po kilku latach ze względu na słabo prosperujące interesy, wyjechali do Wiednia. Billy często jednak odwiedzał swoją babcię Blimę w Nowym Targu a następnie wyjechał do Niemiec i dalej do Ameryki.
Babcia Billego zginęła w obozie w Auschwitz. Po wojnie właściciele kamienicy odsprzedali swoje udziały pani Gustkiewicz i panu Żarneckiemu. Rodzina Żarneckich do dzisiaj jest w posiadaniu kamienicy (na pewno wiele osób kojarzy miejsce gdzie wytwarza się i sprzedaje słynne nowotarskie lody).
Fot. 5 Kamienica nr 24, fot. A. Szpytma
Fot. 6 Zdjęcie płyty nagrobnej z grobowca Rodziny Pajerskich na cmentarzu w Nowym Targu, fot. Katarzyna Pajerska
Śledząc genealogię i historię swojej rodziny dowiedziałam się, że zarówno moi przodkowie jak i rodzina Billy Wildera byli kiedyś kolejno właścicielami i mieszkańcami tego samego miejsca.
Zastanawiam się ile ciekawostek czeka na tych, którzy zainteresują się historią swojej rodziny, do czego wszystkich serdecznie zachęcam.
Podhalańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk również zachęca do przesyłania informacji na ten temat.
Bibliografia:
- Słuszkiewicz, Kamienica nr 25, ss.349-357, Dzieje Rynku w Nowym Targu. Zabudowa, mieszkańcy i użytkownicy (1719-1945)
- K Pajerska, Almanach Nowotarski nr 25. Rok 2021, ss 25-32, Mój ojciec Czesław Pajerski. Strażnik historii Nowego Targu.
Fotografie
- Zdjęcie pierzei zachodniej Rynku w Nowym Targu na pocztówce-zbiory Muzeum Podhalańskiego w Nowym Targu
- Nowy Targ. Rynek. Pierzeja Zachodnia, zbiory p Żelaznego w B. Słuszkiewicz: Dzieje Rynku w Nowym Targu. Zabudowa, mieszkańcy i użytkownicy (1719-1945)
- Zdjęcie Dworca Kolejowego w Suchej Beskidzkiej, zbiory Muzeum Miejskiego Suchej Beskidzkiej
- Billy Wilder, fot. (Rzeczypospolita nr 229, 2002) w Dzieje Rynku w Nowym Targu. Zabudowa, mieszkańcy i użytkownicy (1719-1945)
- Zdjęcie współczesne części kamienicy Żarneckich w B. Słuszkiewicz: Dzieje Rynku w Nowym Targu…
- Zdjęcie płyty nagrobnej na grobowcu rodziny Pajerskich.
- [1] Słuszkiewicz, Dzieje Rynku w Nowym Targu. Zabudowa, mieszkańcy i użytkownicy (1719-1945), s. 354.
- [2] Słuszkiewicz, Kamienica nr 25, ss.349-357, Dzieje Rynku w Nowym Targu. Zabudowa, mieszkańcy
i użytkownicy (1719-1945)
